Od końca XV w. w życiu gospodarczym Polski ugruntowuje się instytucja, która przez następne trzy wieki miała
zostawić ślad na jej strukturze. Był nią folwark pańszczyźniany.
Folwark był administracyjną jednostką większych dóbr ziemskich; większe gospodarstwo rolne.
Folwark stał się w XVI w. charakterystyczną formą gospodarki dla ogromnej większości ziem polskich.
Michalowski folwark powstał zapewne wraz z powołaniem Ordynacji Zamojskiej na przełomie XVI i XVII wieku.
Pierwsze wzmianki o michalowskim dworze pochodzą z 1640 roku. "1640 roku notowano w Michalowie dwór
kryty słomą, wybudowany zapewne jeszcze w XV wieku".
Dokumentem którym ja dysponuję w chwili obecnej ( przyp. Jan Makara) jest to spis inwentarza
Michalowa z roku 1736.
Tu pod tym linkiem jest
opis budynku dworu z 1736 roku.
Obok tego nowo wybudowanego dworu znajdował się inny stary budynek opisany przez pisarza opisującego inwentarz: Budynek stary mieszkalny. Ganek na słupach czterech. Pod gontami ale się już ten ganek pochylił.
Drzwi z ganku do sieni na biegunie z tarcic z kołowrotkiem drewnianym. W sieni sciana już nadgnita. Po prawej Izba do której drzwi z tarcic na zawiasach z haczykiem i antabą żelaznemi.
W tej izbie okien trzy w jednym oknie większa połowa kwatery w ołów a mniejsza w drewno, szyb niedostaje trzech
w drugiem oknie szyby w cegiełkę robione, kwatery otwierają się na zawiasach , haczyków niedostaje w trzecim
kwatera jedna całkiem zabita desczką, w drugiej kwaterze szyby w drewno. Podłoga z drzewa. Powała na dwóch
belkach z tarcic, piec kaflany biały gliną ulepiony. Przy tym piecu komin murowany. Z tej izby drzwi do
komory z desczek z wrzeciądzem i skoblami. W tej komorze pułap zgniły podłogi nie masz okno w drewnie wycięte
desczką ........
Wyszedłszy z tej izby jest w sieni komin z gliny ulepiony nad dach wywiedziony nad którym wierzch ...... murowany.
na biegunie. Na prosto tej izby jest Piekarnia, do której drzwi na biegunie z desczek bez żadnego zamknięcia
tylko z kołowrotkiem drewnianym.
W tej piekarni okien dwie w drewno oprawne proste szyb stłuczonych, pięć ław pod oknem dwie.
Stół czeladny
lipowy z jednej desczki, komin do świecenia z gliny piec piekarniczy. Czeluście w tejże piekarni z przypieckiem
a sam piec w komorze dla suszenia zboża. W zamknięciu drzwi do komory na biegunie z wrzeciądzem z tarcic drzwi
z tej komory na tył lipowe na zawiasach żelaznych.
Ten budynek miejscem z drzewa tartego od lat kilkunastu przybudowany a miejscem od kilkudziesiąt, drzewo stare,
dach nad piekarnią i nad izbą jednostjny, w kilku miejscach dziury w dachu znaczne, komora pod osobnym dachem
gontowym. Od dołu ten komin zapierzony. Drzwi do kuchenk
na biegunie.
Chlew
W tyle komory piekarnianej jest chlew długi na trzech sochach dębowych, z chrustu pleciony pod poszyciem targaną słomą.
W tymże chlewie cztery przegrody z chrustu. Do każdej przegrody drzwi na biegunie.
Karmnik
Przy chlewie jest karmnik na sześć wieprzów , koryto do karmienia z drzwiczkami długiemi do nakrywania. Sam karmnik na słupach czterech słomą poszyty.
Niedaleko piekarni jest Sornik? Na dwoch słupach szczeblami obity.
Przykrycie z desczek małych. Drzwiczki do niego na biegunie z wrzeciądzem.
Stajnia z chrustu na stopach czterech dębowych pod słomą, wrot dwoje osiednych biegunach.
W stajni miejscem pomost , miejscem nie masz. Żłoby i jasła( do siana-JM) po stronach.
Obora w kwadrat z chrustu na sochach. Podchlewia słomą targaną nakryte.
Wrót dwoje wpół otwierające się na biegunach z desczek i drugie takież niedaleko obory.
Wołownia z chrustu plecionego na sochach trzech dębowych snopkami poszyta . Wrota z desczek osiednym biegunie z zasuwą drewnianą.
Przy tej wołowni między gumnem wrota w pole na dwoch sochach .... słupach pod daszkiem słomianym z desczek
bitych i dwuch biegunach.
Gumno Idąc na gumno , wrota szczeblaste miedzy płotem. Stodoła pierwsza na siedmiu sochach, ściany z chrustu wrot na przeciwko siebie czworo wpół
otwierające się na biegunach z desczek, drugie z tarcic osiednych, kuna żelazna przechodząca przez biegun. Druga stodoła przeciwko tejże także z chrustu na sochach siedmiu dębowych wrot .... przeciwko sobie wpół
otwierających się na biegunach z tarcic, czworo z poręczami.
Miedzy temi stodołami podszopia jest dwoje stykające się ze stodołami, każda o czterech sochach,
ściany z chrustu. Od Pola a ze środka nie masz wrota na biegunach.
W podszopiu jednym wpół otwierające się ku ogrodowi.
Powróciwszy z Gumna jest stodółka osobliwa na boku na sochach czterech dębowych, ściany z chrustu,
wrota wpółotwierające się z tarcic na biegunach z poręczami i kuną żelazną przez biegun przechodzącą
do zamykania kłódką.
Ta stodoła teraz obrócona na wozownię.
Spiklerze
Dwa z drzewa każdy pod osobliwym poszyciem drzwi do niego z tarcic na dwóch zawiasach ze skoblem żelaznym i wrzeciądzem.
Podłoga z drzewa pułap nie dołożony z żerdzi nieprzywiertanych.
Zasieków małych sześć. Drugi Spikler pod poszyciem z drzewa w słupy budowany. Drzwi do niego na zawiasach z wrzeciądzem w ogniwa robionym. Podłoga powała z tarcic.
Zasieków pięć, schody na górę z drzwiczkami.
Między temi spiklerzami wrota na ogród stare z desczek na biegunie . Circum ferencja koło dworu (zapewne „circumference” – obwód- opasanie ) takowa począwszy od rogu stajni, są dranki
drewniane między słupami, do góry stawiane alternatą do góry wyniesione i na dół spuszczone. Ciągnące się
do kuchenki do nowej rezydencji , od nowej do starej po tym takież dranki ciągną się od kuchenki nowej
prostą lenią w ogród ku tejszemu kasprowi, jednak przez ogród cały niedosiągneły te dranki ,
poczowszy zaś od rogu obory ciągnie się ostróg koło sadu aż do wrot w pole, z podwórza wystawionych
już opisanych.
Sady dworskie i ogrody opisane w inwentarzu w roku 1736.
1. Ogród wielki za gumnem ku miedzy leśnego płotem ogrodzony w którym zboże siane, konopie y
w tymże ogrodzie:
Marchwi ----------------------------------------------------- grząd....5
Buraków ----------------------------------------------------- grząd....2
Maku -------------------------------------------------------- grząd....6
Pasternaku -------------------------------------------------- grząd....2
Grochu tycznego -------------------------------------------- grząd....3
Drugi ogród między rzeką w zakręcie. Płotem ogrodzony a dalej jest rzeka ten ogród oblewa w którym jest:
Kapusty ---------------------------------------------------- grząd8
Rzepy ------------------------------------------------------ grząd6
Sad za stajnią w którym jest wiśnina, śliwina y szczepia potrosze.
Sadek jest przy pokojach kilkanaście krzaków śliwiny , szczepia nowe y ogródki na zioła
y włoszczyznę zasadzają.
Sad bywał na Pruszkowczyźnie ale drzewa stare zniszczały.
Obszary Dworskie opisane w inwentarzu w 1736 roku
1. Obszar za dworem nawożony. Pod gajem ciągnący się.
2. Łan Pruszkowczyzna siedliskowy.
3. Obszar między michalowskiemi i deszkowskiemi polami za rzeką.
4. Łan alias pół łan Judowskie
Pół łan Anulakowskie (obydwa chłopskie bywały, teraz dworskie)
5. Trzema pół łan Pruszkowsczyzna.
6. Łanik Pruszkowczyzna krótki przy młynarskim polu na Deszkowicach.
7. Pół łan przy Sawickim Pruszkowczyzna w Deszkowicach.
8. Pół łanków trzy z dawna do dworu za Deszkowicami na Rozłopach.
9. Łanik Panasowski przy wsi dalej na czynsz.
10. Łanik za cerkwią ku Przedmiejskiemu polu.
Łąki Dworskie opisane w inwentarzu w 1736 roku
1. Łąka na stawisku ku Deszkowicom na kosiarzów 30
2. Łąka Rudka na kosiarzów 20
3. Łąka w Łozach na kosiarzów 8
4. Łąka za rzeką Pruszkowczzyna 6
5. Łąka trzema ćwierciami do Judowskiego z Anulakowskiego 5
6. Wosieczkowska 6
7. Łąki do zagród pięciu 10
Pasternik przed dworem dla koni z wołów roboczych
